Çend roj berê di civatekê de em li ser edet û urf ên berê
diaxivîn. Meselê mesele vekir û welhasil
dakere li ser zewacên berê û kîz xwestinê vebu.
Tiştên ku min li gundan dît û ji mezinên xwe bihîst merhaleyên zewcê bi vî awayî bun.
a) Dem û Daxwaza Zewacê;
însanên me ên berê zarokên xwe
zû dizewucandin. Hinek malbat ji bona ku murweta zarokên xwe bibînin, hinek ji
bona ku zarokên wan zû çêbibin û di îş û karê malê de alîkarîya wan bikin û
hinekan jî, ji bona ku zarokên wan ên kurin (lawîn) hebin loma zû dizewucandin.
Li gundan kurê mirov hebuya hem ji bo karê dinyayê û hem ji bona mêr û
mêrxasîyê, mirov di nav gund de rehet karibu serbilind bigerîya.
Heta van salên dawîn jî,
pirranî kes, berê eskerîyê dizewucîn. Pirr kes berê eskerîyê dibun xwedî ewlad
û tewlad. Lê van salên dawîn ev urf hinekî sist buye. Ezê di vir de ji we re
qala serpêhatîyek xwe bikim:
Ez 4 salî yan jî 5 salîbum bavê
min ji esker hat. Zû zewucî bu. Xeber hat, gotin bavê te ji esker hatîye, ez
revîyam çum pêşîyê. Wek însanekî xerîb wî destê xwe serê min da. Ev ukde ez
mezin jî bum ji dilê min derneket. Min çend caran jê pirsî: “Çima te ez nekirim
hemêza xwe û ez maç nekirim?” got: “ Min fedîkir. Berê ev tişt wek bêedebîyê
dihat dîtin.
Êdî heta xort eskerîya xwe nekin,,
kes keça xwe nade wî û dê û bavê kurik jî kurên xwe nazewucînin. Berê salê
zewaca keçikan 14-18 bu. Lê keçên me edî bi pirranî ser bîstan re dizewucin. Li
gundan hindik mabe jî edetên berê dewam dike.
Berê li gundan ji bo zewacê dor
hebu. Heya birayên mezin nezewucîya, ên piçûk nedizweucîn. Lê îro ev edet jî guherî. Carna birayê piçûk riza birayê mezin
digre û berê wî dizewuce.
Dema xort dihate wexta zewcê, mirazê
xwe yan ji xuşka xwe re, yan ji, jina birayê xwe digotin. Bêdebîyek mezin bu ku,
kur vîya ji dê û bavê xwe re bibêje. Van salên dawîn êdî jê dê re jî tê
parvekirin lê hîn jî ji bavê re nayê gotin. Lê li bajaran ev tişt pirr guherî
ye. Bav û ewlad rudinên û qala evîndarên xwe dikin.
Di vê xisûsê de keçik qe
nediaxivîn. Lê dema ji keçikê sewal
bikirana, eger dilê wê tunebuya, eşkera digot ez naxwazim, eger dilê wê hebuya
digot: “hun zanin.”
Li hinek cîyan hinek edet û
usulên daxwaza zewacê bi vî awayîbu:
Daxwaza Kuran:
·
Wexta xort savar
dixwar, kevçîyê xwe di girarê de çik dikir.
·
Xort, kevçîkî zêde
dihanî ser sênîyê. Yanî daxwazek yeka nû dikir ku were navmalê.
·
Tund û çewt bersiva
dê û bavê xwe dida, li gor ya bavê xwe
nedikir, bi birayên xwe re şer dikir û di her karê xwe de îsyan derdixist
·
Bêdil kar dikir. Ji
mezinan dixeyîdî.
·
Li ber herkesî ezîyet
li heywanan dikir.
·
Porê xwe şil dikir
û şe dikir. Ji ber eynikê dernediket yan jî ji bêrîka xwe eynik derdixist û li
pêş herkesî porê xwe şe dikir.
·
Panîya solê xwe
dişikand û solê xwe şimikî dikir pê.
·
Hinek xortan qedeh
û bardax dişikandin
·
Li cîyekî tenê
rudinişt û diket xeyalan.
Daxwaza Keçikan:
·
Keçikan jî bersi nedidin
mezinên xwe, hêrs dibin û prir dikirin kut kut.
·
Keçik bi gotina
dîya xwe neke û ya xwe bike ev daxwazê zewacê ye.
·
Ji bîrkirin jî elametên daxwaza zewacê
ye. Mîsalen li ser kuçik xwarinê ji bîrkirin peyvê jibîrkirin.
·
Keçik ji xwarin û
vexwarinê dihate birîn. Ên der û dora wan digotin: “keçik ji ber evîna xwe ji
xwarin û vexwarinê hatiye birîn.” Ev jî dibu elametê daxwaza Zewacê
·
Dema firak dişuştin
dişkandin, teyfik davêtin û derî hişk lêdidan.
·
Li hinek deveran xwarin
şor dikirin.
·
Eger keçikê dewamî
tişt daweşanda, yan jî biçuya avê, ev jî elametê daxwaza zewacê bu.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder